41 gezegden

207 woorden

9 opmerkingen

1. De `o` wordt in het Rillaars niet met getuite lippen vooraan in de mond uitgesproken. Deze klank wordt zoals gewoonlijk in het Rillaars vanuit de keel met ontspannen lippen uitgesproken wat een klank geeft die zowat het midden houdt tussen een a en een o.
2. Kammezool. Tot ergens in de jaren 60 droegen veel mannen die hoofdzakelijk handarbeid verrichten een vrij nauw aansluitende korte jas met lange mouwen en twee rijen knopen. De basisstof van deze jassen was grofribbig fluweel (veelal zwart of een andere onopvallende donkere kleur) . De vest of buis werd winter en zomer gedragen dikwijls in combinatie met een pantalon in eveneens grofribbig fluweel. Om de outfit volledig te maken hoorden hierbij nog een pet in dikke stof (de klak) en klompen (de blokke) . Degenen die het zich konden veroorloven hadden een kammezool voor door de week en één voor ' s zondags. Het kammezool werd als het niet te warm was, ook gedragen om handenarbeid in te verrichten. Vandaar dat de doordeweekse kammezool dikwijls met stevige stof versterkt was op o.a. de schouders en aan de ellebogen. Aanpassingen en herstellingen waren veelal door de echtgenote of moeder met naald en draad uitgevoerd. Het werd toen nog normaal geacht dat een volwassen vrouw daarmee wat overweg kon. Het woord kammezool werd ook gebruikt voor de jas van een kostuum of voor andere korte jassen die daar op leken.
3. Koren pikken. Toen er nog geen of weinig pikdorsers (pikdeussers) waren werd het graan (bv. tarwe (tijrf), rogge (kore), gerst (gèst), haver (hoaver), ...) afgsneden met een soort zeis die op een korte steel met haaks handvat stond: de `pik of korepik`. Het koren werd daarbij opzij of opgeheven met een vrij lange haak op eenplatte steel van een goeie meter stond: de pikhoak. Het graan met stro werd door helpers (dikwijls de vrouw en kinderen) in bundels (de schoeëve) met stro samengebonden. Als het weer het toeliet werden de schoven tentvormig samengezet op het veld om het nog verder te laten drogen. Daarna werden de schoven met de kar naar de dorsmolen (deusmeule) gebracht of in de schuur op de dorsvloer (deusvloer) handmatig gedorst (gedeust) met vlegels. De graankorrels werden in het laatste geval van het kaf gescheiden in de wanmolen.
4. Rillaar is thans tegen wil en dank een deelgemeente van Aarschot. De uitspraak van het Rillaars verschilt echter merkelijk van het Aarschots. De kenmerkende Vlaams-Brabantse platte aa van het Aarschots wordt quasi altijd vervangen door een oa of oë- uit te spreken als owa, resp. owe, zonder nadruk op de w.
5. Sommige woorden in het Rillaars kunnen door buitenstaanders nogal eens verkeerd begrepen worden. Iemand uit Rillaar die achter zijn geile aftrekker vraagt, vraagt eigenlijk gewoon naar zijn gele kroonkurkwipper of vloerwisser. Even gevaarlijk dus als een Vlaming die het in Nederland over de liggende wip heeft.
6. Tot in de golden sixties konden veel mensen uit Rillaar in eigen streek onvoldoende geld verdienen om rond te komen met hun gezin. Velen gingen dan ook geld verdienen in seizoenarbeid (suikerbiet, dorsmolens, ...) op landbouwbedrijven in Wallonië waar de harde werkers welkom waren. Zolang de fysiek van de vrouw het toeliet, vertrokken gehuwde koppels zelfs voor meer dan een maand samen, waarbij hun kinderen dikwijls werden opgevangen door de grootmoeders. Heel wat mannen lieten op permanente basis voor telkens één of meerdere weken vrouw en kinderen thuis achter om als boerenknecht in het Franstalig landsgedeelte te gaan werken. Daardoor komt het dat het Rillaars doorspekt is met nogal wat Franse termen die wel wat aangepast zijn aan het Rillaars taalgevoel.
7. Weergoë heb ik steeds horen gebruiken door vrouwen als ze het enigszins formeel over hun echtgenoot hebben (vooral door de generatie geboren voor WOII. Het vindt zijn wortels waarschijnlijk in het middelnederlandse `wedergade` dat wederhelft, anderhelft, tegenhanger of gelijke aan iets betekende. Het woord gade bestaat trouwens nog steeds in de betekenis van echtgenoot.
8. gebruik van het lidwoord een: ne voor een mannelijk zelfst. nw. beginnend met een medeklinker uitgezonderd de h, nen voor zelfst. nw. beginnen met een klinker of een h, indien voorafgegraan door bijv. nw. wordt rekening gehouden met de eerste letter van het bijv. nw; voor vrouwelijke en onzijdige naamwoorden ben ik er nog niet uit.
9. zwainke De vroegere Belgische Rijkswacht deed motorpatrouilles in teams van twee. Ze waren algemeen gekend als zwaantjes - zwainkes in het Rillaars. Deze dienders - de Rijkswacht was eigenlijk een onderdeel van het Belgisch leger - in lederen outfit waren gekend om hun gestrengheid en dus vrij gevreesd door vooral de weggebruikers. Hun voertuigen waren blauwe Harley-Davidsons (Blue Electra Glide), waarop ze in een fiere zit rechtop, rondtoerden op zoek naar verkeerszondaars.